Siberische deportaties

Van 1930 tot 1952 voerde de Sovjet-Unie, onder leiding van Jozef Stalin, een gedwongen volks­ver­hui­zing uit naar de noordelijke rand van Rusland. Het doel was om de bevolking van meerdere landen te vervangen door mensen uit Rusland en zo de etnische samen­stel­ling van Oost-Europese en andere landen kunstmatig te veranderen. In totaal werden zo’n zes miljoen Kazachen, Finnen, Zweden, Noren, Duitsers, Polen, Koerden, Turken, Koreanen, Japanners, Chinezen, Joden, Perzen, Armeniërs, Azer­beid­zjanen, Georgiërs, Oekraïners, Litouwers, Letten, Esten, Grieken, Tataren en Hongaren gedeporteerd.

Over deze gebeurtenis in de Letse geschie­denis begon men mij te vertellen toen ik ongeveer vijf jaar oud was zowel thuis als op school, maar ook in de culturele ruimte: via muziek, films, tentoon­stel­lingen en voor­stel­lingen. De twee data waarop de grootste deportaties plaats­vonden, zijn bij iedereen bekend, net als de verjaar­dagen van fami­lie­leden: 25 maart en 14 juni. Deze tragedie heeft bijna elke familie getroffen. Mijn over­groot­vader was kapitein in het onaf­han­ke­lijke Letse leger. Hij werd, voor de ogen van zijn zoon, voor het Letse Nationale Opera neer­ge­schoten. De rest van de familie verstopte zich vanaf dat moment in een tuin­schuurtje en ontsnapte zo aan deportatie.

Het was vreemd om te beseffen dat er in West-Europa bijna niets bekend is over deze gebeurtenis. Voor mij is het net zo belangrijk om over dit onderwerp te spreken als om mijn naam of leeftijd te noemen. Zeker nu, zeventig jaar later, wanneer soort­ge­lijke deportaties worden uitgevoerd met Oekraïense kinderen.

Betekenis geven aan leven

Deze gebeurtenis is als een scherpe lens waardoor we over onszelf kunnen praten: over de mensen die voor­stel­lingen maken. Wat betekent dit beroep eigenlijk voor ons? Waarom hebben we besloten ons leven hieraan te wijden, en wat zou het betekenen als we gedwongen zouden worden het op te geven? Zouden jullie gemakkelijk een ander beroep kunnen kiezen? Op deze manier kunnen we elk onderdeel van ons leven bekijken onze woonplaats, levens­partner, vrienden, kapsel of favoriete snacks. Waarzonder zou het leven geen betekenis meer hebben?

Over die vraag gaat deze voor­stel­ling. En over het schaam­te­loze besef dat we, hoe dan ook, altijd in staat zullen zijn om door te gaan en misschien zelfs snel alles proberen te vergeten, in plaats van er alles aan te doen om te voorkomen dat zulke tragedies zich opnieuw voordoen.

Ik ben heel dankbaar voor elke dag die ik als regisseur in dit theater mag doorbrengen. De afgelopen jaren zijn voor iedereen uitdagend geweest, en het besef dat ik deel uitmaak van dit team, heeft me enorm veel kracht gegeven. 

Ik ben ervan overtuigd dat we, door deze wereld op een eerlijke en persoon­lijke manier te tonen, een ruimte zullen creëren waarin elke toeschouwer zijn of haar eigen 25 maart en 14 juni kan toevoegen, en antwoord kan geven op vragen die voor diegene belangrijk zijn.

Laten we deze mooie reis beginnen, laten we openhartig met elkaar praten en het publiek een warme, bete­ke­nis­volle avond bieden.

De voor­stel­ling wordt gespeeld door Klára Alexová en Jochem Stavenuiter. Klára Alexová en Jochem Stavenuiter hebben eerder samen in voor­stel­lingen gestaan.

Klára Alexová is geboren in 1983 in Tsjechië. In 2009 studeerde zij af aan de Mimeschool van de AHK. Klára is een fysieke thea­ter­maker en performer.

Jochem Stavenuiter is geboren in 1973 in Teesside, Groot-Brittannië. In 1997 studeerde hij af aan de mime­o­p­lei­ding in Amsterdam. Daarna speelde hij enkele jaren als maker en speler bij het Noord Nederlands Toneel. Vervolgens werkte hij bij verschil­lende gezelschappen.

Vera Morina (1995) is een Nederlands-Kosovaarse schrijver van toneel­tek­sten, scenario’s en poëzie. In 2019 studeerde ze af aan de opleiding Writing for Performance aan de HKU. Voor haar afstu­deer­on­der­zoek naar inclu­si­vi­teit in het theater ontving ze De Pluijm, de scrip­tie­prijs van de opleiding.

Voor de voor­stel­ling Cabaret Siberia doet Vera de bewerking.

Foto: Milan van Dril

Agnes Laura Kumpina (1995) Agnes, oorspron­ke­lijk uit Letland, studeerde in 2023 af aan de regie­op­lei­ding van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Zij zal haar makerschap de komende jaren zowel in Letland als Nederland blijven ontwikkelen. Agnes zoekt naar een balans tussen trouw blijven aan haar culturele identiteit en het commu­ni­ceren met een inter­na­ti­o­naal publiek. Ze wil het publiek ontvan­ke­lijk maken voor poëtisch en episch theater en zal haar ontwik­kel­spoor benutten om systeem­opstel­lingen te integreren in haar werkwijze.